Prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która do 31 grudnia 2008 r. wykonywała przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ale nie nabyła z tego tytułu prawa do wcześniejszej emerytury. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego.

Zgodnie z ustawą o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.

Zgodnie z ustawą o emeryturach pomostowych, prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.

Za prace w szczególnych warunkach uznano prace:

• pod ziemią;
• na wodzie;
• pod wodą;
• w powietrzu;
• w warunkach gorącego mikroklimatu;
• w warunkach zimnego mikroklimatu;
• bardzo ciężkie prace fizyczne;
• w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,
• ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym.

Za prace o szczególnym charakterze uznano między innymi prace:

• pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor);
• kontrolerów ruchu lotniczego;
• maszynistów pojazdów trakcyjnych;
• funkcjonariuszy straży ochrony kolei;
• kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym;
• kierowców pojazdów uprzywilejowanych;
• operatorów żurawi wieżowych, do obsługi, których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych;
• personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru.

Wniosek o przyznanie rekompensaty należy złożyć wraz z wnioskiem o przyznanie emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego.

Wniosek o przyznanie rekompensaty rozpatruje organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Po analizie wniosku oraz ewentualnym przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego  Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyda decyzję w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. 

Jeżeli nie zgadzamy się z decyzją ZUS, mamy prawo do wniesienia odwołania, w terminie miesiąca od daty otrzymania decyzji, za pośrednictwem ZUS, który wydał decyzję, do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.